Page 82 - FoodFocusThailand No.162 September 2019

STRENGTHEN THE PACKAGING

แก้ว - แก้วมีประวัติอันยาวนานในบรรจุภัณฑ์อาหาร เนื่องจากเป็นบรรจุภัณฑ์ ในการป้องกันการซึมผ่านของความชื้น น�้ามัน อากาศ กลิ่น และพื้นผิวที่สะท้อน
ที่ไม่มีกลิ่นและความเฉื่อยทางเคมีกับผลิตภัณฑ์อาหารเกือบทุกชนิด แก้วจึงมีข้อดี แสงของอลูมิเนียมท�าให้เป็นที่สนใจของผู้บริโภค มีความยึดหยุ่นกว่าฟิล์มลามิเนต
หลายประการส�าหรับการใช้บรรจุภัณฑ์อาหาร ภาชนะแก้วที่ใช้บรรจุอาหารมักจะ ทั่วไป นิยมน�ามาท�าบรรจุภัณฑ์ขนมขบเคี้ยว
เคลือบผิวเพื่อให้หล่อลื่นในสายการผลิต และป้องกันหรือก�าจัดรอยขีดข่วนบน เหล็กวิลาด - ผลิตจากเหล็กกล้าคาร์บอนต�่า (แบล็กเพลท) ซึ่งเหล็กวิลาด
พื้นผิว และป้องกันสายการผลิตติดขัด (Line jam) กระบวนการเคลือบแก้วเพื่อเพิ่ม เป็นผลมาจากการเคลือบทั้งสองด้านของแบล็คเพลทที่มีชั้นบางๆ ของดีบุกเคลือบ
ความแข็งแรงและลดโอกาสในการแตก การต้านทานการแตกดีขึ้นจึงสามารถใช้ อยู่ แม้ว่าดีบุกจะเคลือบเพื่อป้องกันการกัดกร่อนของเหล็กแล้ว การเคลือบ
แก้วที่มีความบางได้ลดลง ลดเรื่องน�้าหนักการขนส่งและการก�าจัด (McKown 2000) แลกเกอร์ยังช่วยป้องกันไม่ให้โลหะท�าปฏิกิริยากับอาหาร นอกจากคุณสมบัติใน
ข้อดีของบรรจุภัณฑ์ประเภทแก้ว คือ ป้องกันการซึมผ่านของก๊าชและไอน�้าได้ดี การป้องกันก๊าซ ไอน�้า แสง และกลิ่น การเคลือบดีบุกจึงสามารถใช้ในกระบวนการ
จึงยังคงความสดของผลิตภัณฑ์อาหารได้นานโดยไม่ท�าให้รสชาติและกลิ่นเสีย ฆ่าเชื้อด้วยความร้อนสูงเนื่องจากมีความเหนียวและการขึ้นรูปที่ดี จึงนิยมน�ามา
นอกจากนี้ แก้วยังคงมีความทนต่อกระบวนผลิตอาหารที่ต้องใช้ความร้อนสูง และ ใช้กับผลิตภัณฑ์หลายชนิด เช่น เครื่องดื่ม อาหารกระป๋อง อาหารผง กระป๋องเสปย์
สามารถใช้ได้ทั้งอาหารแบบความเป็นกรดต�่าและกรดสูง แก้วมีความแข็งจึงเป็น (Aerosols) อาหารที่เป็นแป้ง เนื่องจากราคาค่อนข้างต�่ากว่ากระป๋องอลูมิเนียม
ฉนวนที่ดีและสามารถผลิตได้หลายรูปทรง ความโปร่งใสของแก้วสามารถท�าให้ จึงเป็นที่นิยมค่อนข้างมากและยังสามารถท�ารูปร่างได้หลายรูปแบบ
ผู้บริโภคมองเห็นผลิตภัณฑ์ด้านในได้ นอกจากนี้ สีของแก้วยังสามารถออกแบบ เหล็กปลอดดีบุก - หรือเหล็กเคลือบโครเมียม/ โครเมียมออกไซด์ เหล็กต้อง
เพื่อป้องกันแสงได้ และที่ส�าคัญแก้วเป็นวัสดุที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมเนื่องจาก เคลือบสารอินทรีย์เพื่อป้องกันการกัดกร่อน และเหล็กปลอดดีบุกนี้ไม่เหมาะกับ
สามารถน�ากลับมาใช้ใหม่ (Reuse) และสามารถรีไซเคิล (Recycle) ได้ อย่างไร การเชื่อม แต่มีคุณสมบัติในการยึดติดของสี หรือหมึกพิมพ์ หรือแลกเกอร์ ทั้งเหล็ก
ก็ตาม แก้วก็มีข้อเสียเช่นเดียวกับบรรจุภัณฑ์ชนิดอื่นๆ เช่น แม้จะเป็นแก้วชนิดที่ วิลาด (เคลือบดีบุก) และเหล็กปลอดดีบุกมีคุณสมบัติในการขึ้นรูปที่ดีและความ-
บางลงแต่น�้าหนักยังคงสูงอยู่ซึ่งส่งผลต่อต้นทุนการขนส่งที่สูงขึ้น นอกจากนี้ข้อกังวล แข็งที่ดี แต่แผ่นเหล็กปลอดดีบุกจะมีราคาค่อนข้างถูกกว่า เหล็กปลอดดีบุกนิยม
บางประการของบรรจุภัณฑ์แก้วคือมีความเปราะบางอ่อนไหวต่อการแตกหักได้ง่าย ผลิตกระป๋องอาหาร ฝากระป๋อง และภาชนะบรรจุชนาดใหญ่ (Drums) เป็นต้น
จากแรงดันภายใน แรงกระแทก หรือความร้อนช็อก เป็นต้น กระดาษ - กระดาษและกระดาษแข็งเป็นวัสดุที่ผลิตมาจากเส้นใยเซลลูโลส
โลหะ - โลหะเป็นบรรจุภัณฑ์ที่น�ามาใช้ได้หลายรูปแบบ มีการป้องกันความ- ที่ได้มาจากไม้โดยใช้ซัลเฟตและซัลไฟต์ จากนั้นเส้นใยจะถูกท�าเยื่อ/หรือฟอกขาว
เสียหายด้านกายภาพได้อย่างดีเยี่ยมและมีคุณสมบัติป้องกันการซึมผ่านของอากาศ และผ่านการบ�าบัดด้วยสารเคมี เช่น สารลดแรงตึงผิวและสารเพิ่มความแข็งแกร่ง
และไอน�้าได้ดี การขึ้นรูปและการตกแต่ง รวมทั้งยังสามารถน�ามารีไซเคิลได้ และ กระดาษและกระดาษแข็งใช้ผลิตกล่องนม กล่องลูกฟูก กระดาษทิชชู ถุงกระดาษ
เป็นที่ยอมรับของผู้บริโภค โลหะสองชนิดที่นิยมน�ามาท�าบรรจุภัณฑ์ ได้แก่ เหล็ก ถ้วยกระดาษ เป็นต้น กระดาษธรรมดาไม่ได้ใช้เพื่อบรรจุอาหารเป็นเวลานาน
และอลูมิเนียม เนื่องจากมีคุณสมบัติในการป้องกัน (Barrier) ไม่ดีและไม่มีคุณสมบัติในการ-
อลูมิเนียม - นิยมน�ามาท�ากระป๋อง กระดาษเคลือบฟอยล์ ฟอยล์ อลูมิเนียม ปิดผนึกด้วยความร้อน (Heat seal ability) เมื่อจ�าเป็นต้องใช้บรรจุภัณฑ์กระดาษ
เป็นโลหะสีเงินขาวที่มีน�้าหนักเบาซึ่งได้มาจากแร่อลูมิเนียมรวมตัวกับออกซิเจนเป็น ที่สัมผัสอาหารโดยตรง กระดาษจ�าเป็นต้องผ่านกระบวนการลามิเนตหรือ
อลูมินา มักจะเพิ่มแมกนีเซียมและแมงกานีสเข้าไปเพื่อเพิ่มคุณสมบัติความแข็งแรง การเคลือบด้วยวัสดุ เช่น แวกซ์ พลาสติก เรซิน หรือแลคเกอร์เพื่อปรับปรุง
อลูมิเนียมมีความทนทานต่อการกัดกร่อนเกือบทุกชนิดซึ่งแตกต่างจากโลหะหลาย คุณสมบัติของกระดาษให้เหมาะสมมากขึ้น ดังนั้น วัสดุที่น�ามาเคลือบหรือ
ชนิด ปกติการเคลือบอลูมิเนียมออกไซด์เพื่อคุณสมบัติที่ดีขึ้นในการป้องกันอากาศ ลามิเนตจึงต้องมีคุณสมบัติฟู้ดเกรดเพื่อความปลอดภัยของอาหารด้วย
อุณหภูมิ ความชื้น และเคมี นอกจากคุณสมบัติในการป้องกันอากาศ กลิ่น ความชื้น
แสง และจุลินทรีย์แล้ว อลูมิเนียมยังมีความยืดหยุ่น ความอ่อนของพื้นผิว และความ- ปัจจัยจ�ำเป็นในกำรพิจำรณำเลือกบรรจุภัณฑ์ฟู้ดเกรด
สามารถในการขึ้นรูป ความสามารถในการท�าให้นูน อลูมิเนียมบริสุทธิ์ใช้ท�ากระป๋อง 1. ชนิดวัสดุที่น�ามาท�าบรรจุภัณฑ์ - เนื่องจากการเลือกชนิดที่ไม่เหมาะสม
แบบเบาส�าหรับน�้าอัดลม กระป๋องอาหารสัตว์เลี้ยง ฝาขวดแบบ Pre thread อาจส่งผลเสียหรือท�าให้ไม่ปลอดภัยกับอาหาร ไม่สามารถยืดอายุการจัดเก็บได้
ส่วนข้อเสียของอลูมิเนียมคือมีราคาสูง เมื่อเทียบกับโลหะชนิดอื่น และไม่สามารถ ตามที่ต้องการและอาจก่อให้เกิดการปนเปื้อนทั้งจากภายนอกและภายในของ
เชื่อมได้จึงสามารถผลิตบรรจุภัณฑ์แบบไม่มีรอยต่อเท่านั้น ตัวบรรจุภัณฑ์ได้ เช่น การปนเปื้อนจากเคมีที่แพร่กระจายจากบรรจุภัณฑ์สู่อาหาร
อลูมิเนียมฟอยล์ - เกิดจากอลูมิเนียมบริสุทธ์เป็นแผ่นบางแล้วตามด้วย หรือการกัดกร่อนชนิดอาหาร หรือการเสียรูปทรงในขณะใช้งาน (Deform) เป็นต้น
การหลอม อลูมิเนียมฟอยล์มีทั้งแบบความหนาน้อยและหนามาก ฟอยล์บางใช้ โดยทั่วไปปฏิกิริยาระหว่างอาหารและบรรจุภัณฑ์เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนที่ของ
ส�าหรับห่ออาหาร และฟอยล์หนาใช้ท�าถาด เช่นเดียวกันอลูมิเนียมฟอยล์มีคุณสมบัติ สารที่มีน�้าหนักโมเลกุลต�่า เช่น ก๊าซหรือไอระเหย และน�้า จากอาหารผ่านบรรจุ-
ในการป้องกันอากาศ กลิ่น ความชื้น แสง และจุลินทรีย์ได้อย่างดีเยี่ยมและค่อนข้าง ภัณฑ์ สิ่งแวดล้อมผ่านบรรจุภัณฑ์ อาหารเข้าสู่บรรจุภัณฑ์ หรือบรรจุภัณฑ์ลงสู่
ปลอดภัย โดยไม่ต้องการการเคลือบหรือการป้องกันอื่นๆ แม้ว่าอลูมิเนียมสามารถ อาหาร (IFT 1988) นอกจากนี้อาจยังรวมถึงการเปลี่ยนแปลงทางเคมีในอาหาร
รีไซเคิลได้ อย่างไรก็ตาม ข้อเสียคืออาจเกิดรู (Pin hole) ได้ง่ายเช่นเดียวกัน หรือบรรจุภัณฑ์ หรือทั้งสองอย่าง ปฏิกิริยาเหล่านี้ส่งผลให้เกิดการปนเปื้อนใน
ฟอยล์ลามิเนตและเมททัลไลท์ฟอยล์ - การเคลือบฟอยล์บนกระดาษหรือ อาหาร (ปัญหาสุขภาพที่อาจเกิดขึ้น) การสูญเสียความสมบูรณ์ของบรรจุภัณฑ์
พลาสติก เพื่อปรับปรุงคุณสมบัติบรรจุภัณฑ์ ถึงแม้ว่าการเคลือบฟอยล์บนพลาสติก (ปัญหาหาด้านความปลอดภัยที่อาจเกิดขึ้น) หรือคุณภาพอาหารลดลง การเคลื่อน
จะท�าให้มีคุณสมบัติการปิดผนึกได้แต่ไม่สามารถป้องกันความชื้นหรืออากาศได้ ย้ายของสารโมเลกุลต�่า เช่น สารเพิ่มความคงตัว พลาสติไซเซอร์ สารต้าน-
อย่างสมบูรณ์และมีราคาค่อนข้างสูง จึงนิยมน�ามาท�าบรรจุภัณฑ์มูลค่าสูง เช่น อนุมูลอิสระ โมโนเมอร์ และโอลิโกเมอร์ จากวัสดุบรรจุภัณฑ์พลาสติกไปสู่อาหาร
ซุปแห้งสมุนไพร เครื่องเทศ ทางเลือกที่ราคาถูกลงของบรรจุภัณฑ์เคลือบคือ ฟิล์ม (Arvanitoyannis และ Bosnea 2004) นอกจากนี้ สารประกอบน�้าหนักโมเลกุลต�่า
เคลือบโลหะ เป็นการเคลือบไออลูมิเนียมบนชั้นพลาสติก ฟิล์มเหล่านี้มีคุณสมบัติ (สารระเหยและสารไม่ระเหย) อาจปนเปื้อนจากอาหารไปยังบรรจุภัณฑ์ผ่าน

82 FOOD FOCUS THAILAND SEP 2019