Page 43 - FoodFocusThailand No.173 August 2020
P. 43
STRONG QC & QAQA
STRONG QC &
ผาคำำา แถมโฮง
Phakham Thaemhong
Client Manager
เลืือกวััสดุุบรรจุุภััณฑ์์
British Standards Institution (BSI)
สัมผััสอาหารอย่่างไรให้ปลือดุภััย่?
วััสดุุสัมผััสอาหาร (Food Contact Material; FCM) เป็็นวััสดุุและส่�งของทั้ั�งหมดุทั้่�ม่จุุดุป็ระสงค์์เพื่่�อสัมผััสอาหาร เช่่น
บรรจุุภััณฑ์์และภัาช่นะ อุป็กรณ์ค์รัวั ช่้อน ส้อม จุาน หร่อเค์ร่�องจุักรในโรงงานอาหาร เป็็นต้้น ซึ่่�งทั้ำมาจุากหลากหลายวััสดุุ เช่่น
พื่ลาสต้่ก กระดุาษ โลหะ และยังสามารถผัล่ต้ข่�นจุากวััสดุุหลายป็ระเภัทั้รวัมกัน เช่่น กล่องสำหรับบรรจุุนำ�าผัลไม้ อาจุผัล่ต้มาจุาก
(ดุ้านในส่่ดุ้านนอก) ช่ั�นพื่ลาสต้่ก อล่ม่เน่ยม กระดุาษ การพื่่มพื่์ และการเค์ล่อบผั่วั เป็็นต้้น ซึ่่�งในทั้่�น่�จุะพื่่ดุถ่งวััสดุุสัมผััสอาหาร
ทั้่�เก่�ยวัข้องกับบรรจุุภััณฑ์์สัมผััสอาหารเทั้่านั�น
การเลือกวัสดุบรรจุุภัณฑ์์สัมิผ่ัสอาหาร โดยหลักการแล้ววัสดุ 2) ประเภทหรือชนิดบรรจุุภัณฑ์์ เช่น บรรจุุภัณฑ์์ชนิดเฉื่ื�อยติ่อปฏิิกิริยาเคมิี (Inert
บรรจุุภัณฑ์์ที�สัมิผ่ัสอาหารติ้องไมิ่ปล่อยส่วนประกอบหรือองค์ประกอบ material) เช่น แก้ว เซรามิิค โลหะ ความิสามิารถในการแพร่ (Diffusivity) ของสารเคมิีผ่่าน
จุากบรรจุุภัณฑ์์เข้าสู่อาหารในระดับที�ทำาให้เกิดอันติรายติ่อสุขภาพ จุะติำ�า ค่าผ่ลการแพร่กระจุาย (Migration) ก็จุะติำ�าไปด้วย
มินุษย์ และไมิ่ทำาให้เกิดการเปลี�ยนองค์ประกอบของอาหาร เช่น 3) ส่วนประกอบของวัสดุบรรจุุภัณฑ์์ ความิเข้มิข้นของสารเคมิีในบรรจุุภัณฑ์์ ถ้าความิ-
กลิ�น หรือรสชาติิที�ยอมิรับไมิ่ได้ เข้มิข้นมิากมิีโอกาสแพร่กระจุายได้มิาก การที�มิีชั�นหรือเลเยอร์ของวัสดุก็จุะสามิารถ
ป้องกันการแพร่กระจุายได้ เช่น งานพิมิพ์และเคลือบระหว่างชั�นเดียวกับงานพิมิพ์และ
อัันตรายจากบรรจุภััณฑ์์สััมผััสัอัาหารที่่�ไม่ปลอัดภััยมาจาก เคลือบฟิิล์มิหลายชั�น การแพร่กระจุายของหมิึกจุากด้านนอกของงานเคลือบชั�นเดียว
อัะไร? การเลือกบรรจุุภัณฑ์์สัมิผ่ัสอาหารที�ไมิ่ปลอดภัยจุะส่งผ่ลให้ หรือไมิ่ได้เคลือบ (Laminate) ย่อมิง่ายกว่างานที�มิีการลามิิเนติหลายชั�น เป็นติ้น
อาหารไมิ่ปลอดภัยไปด้วย การเลือกบรรจุุภัณฑ์์สัมิผ่ัสอาหาร อันติราย 4) ธรรมิชาติิและขอบเขติการสัมิผ่ัส อาหารที�เป็นของแข็งมิีพื�นที�ผ่ิวการสัมิผ่ัสบรรจุุ-
อันดับติ้นๆ ที�ควรพิจุารณาคือ การแพร่กระจุายของสาร (Migrate) จุาก ภัณฑ์์น้อยกว่าอาหารเหลว ดังนั�น อาหารเหลวมิีโอกาสรับสารเคมิีจุากการแพร่กระจุาย
วัสดุบรรจุุภัณฑ์์สู่อาหารในระดับที�เป็นอันติราย ผู่้ผ่ลิติวัสดุบรรจุุภัณฑ์์ จุากวัสดุบรรจุุภัณฑ์์ได้มิากกว่า นอกจุากนี� ขนาดและรูปร่างบรรจุุภัณฑ์์ก็มิีส่วนติ่อ
ติลอดจุนผู่้เลือกใช้บรรจุุภัณฑ์์ รวมิถึงผู่้บริโภคเองควรติระหนักจุาก การแพร่กระจุาย บรรจุุภัณฑ์์ขนาดเล็กมิีค่าการแพร่กระจุายที�มิากกว่า เนื�องจุากสัดส่วน
อันติรายดังกล่าว เพื�อให้สามิารถเลือกวัสดุบรรจุุภัณฑ์์ที�มิีความิปลอดภัย ระหว่างพื�นที�ผ่ิวบรรจุุภัณฑ์์เทียบกับนำ�าหนักอาหารจุะอยู่ในสัดส่วนที�สูงกว่าบรรจุุภัณฑ์์
และไมิ่เป็นอันติรายติ่อผู่้บริโภค ขนาดใหญ่่
5) ธรรมิชาติิของอาหาร อาหารและวัสดุบรรจุุภัณฑ์์มิีปัจุจุัยสองอย่างที�ติ้องพิจุารณา
ปัจจัยที่่�ม่ผัลต่อัการแพร่กระจายขอังสัารเคม่ (Migration) ดังนี�
จากบรรจุภััณฑ์์กับอัาหาร บรรจุุภัณฑ์์อาหารสามิารถเป็นแหล่ง • ความิเข้ากันไมิ่ได้ระหว่างวัสดุบรรจุุภัณฑ์์และอาหาร (Incompatible) : ถ้าชนิด
ปนเป้�อนของสารเคมิีลงสู่อาหารซึ�งจุะเรียกว่า การแพร่กระจุาย (Migration) บรรจุุภัณฑ์์ไมิ่เหมิาะกับประเภทหรือชนิดของอาหาร อาจุทำาให้เกิดการเร่งการปล่อย
ซึ�งโดยปกติิแล้วสารเคมิีที�สามิารถแพร่กระจุายได้ จุะเป็นสารเคมิีที�มิี สารเคมิีจุากบรรจุุภัณฑ์์ ติัวอย่างเช่น บรรจุุภัณฑ์์ชนิดพลาสติิกบรรจุุอาหารประเภท
ขนาดเล็ก (< 1000 Da) เช่น สารเคมิีที�มิาจุากหมิึก พลาสติิกไซเซอร์ ที�มิีไขมิันและนำ�ามิัน อาจุทำาให้เกิดการบวมิของบรรจุุภัณฑ์์และการบวมิจุะเร่งให้เกิด
สารเคลือบ เป็นติ้น ชะล้างหรือการปล่อยสารเคมิีจุากบรรจุุภัณฑ์์สู่อาหาร นอกจุากนี� การกัดกร่อนของโลหะ
การแพร่กระจายของสารเคมีีจากบรรจุภััณฑ์์ส่่อาหารข้�นกับ ที�ไมิ่ผ่่านการเคลือบ เมิื�อบรรจุุอาหารที�เป็นกรดอาจุทำาให้เกิดการปล่อยสารโลหะที�เป็น
ปััจจัยหลายปัระการ ดัังต่่อไปันี� อันติรายสู่อาหาร และเซรามิิคเคลือบอาจุมิีสารโลหะหนัก เป็นติ้น ดังนั�น การเลือกวัสดุ
1) กลไกลการแพร่กระจุายของสารเคมิี เป็นการแพร่กระจุายโดยใช้ บรรจุุภัณฑ์์ให้เหมิาะกับประเภทของอาหารจุึงเป็นสิ�งจุำาเป็น
กลไกการเคลื�อนไหว (Kinetic ) และ เทอร์โมิไดนามิิค (Thermodynamic) • ความิสามิารถในการละลาย (Solubility): ประเภทของอาหารสามิารถแบ่งเป็น 5
ซึ�งจุะเกี�ยวข้องกับเรื�องของเวลา อุณหภูมิิ ความิหนาของวัสดุบรรจุุภัณฑ์์ กลุ่มิหลักๆ ดังนี� อาหารมิีความิเป็นกรด (Acidic) อาหารประเภทนำ�า (Aqueous)
ค่าสัมิประสิทธิ�การกั�นและการกระจุาย เช่น การแพร่กระจุายของสารเคมิี Thailand Legislative Overview
ในอัติราที�ติำ�าแติ่ถ้ามิีการสัมิผ่ัสที�นาน (Long shelf-life) ก็มิีโอกาสที� Regulations Products
ผ่ลการแพร่จุายจุะเกินมิาติรฐาน นอกจุากนี� ความิแติกติ่างในอาหารและ
เครื�องดื�มิก็มิีส่วนที�สำาคัญ่ ถ้าสารเคมิีในบรรจุุภัณฑ์์มิีความิสามิารถใน MOPH 295 (BE.2548) พลาสติิก
ภาชนะเซรามิิก ภาชนะโลหะเคลือบ
MOPH 92 (BE. 2528)
การละลายติำ�าในอาหารหรือเครื�องดื�มิ ค่าการแพร่กระจุายก็จุะติำ�าไปด้วย ภาชนะบรรจุุอาหารสำาหรับทารก ภาชนะหุงติ้มิ
และสามิารถเก็บอาหารได้นานและยังคงมิีความิปลอดภัย MOPH 117 (BE. 2532) ขวดนมิ
Others by TISI Various
AUG 2020 FOOD FOCUS THAILAND 43
22/7/2563 BE 18:50
43-45_Strong QC&QA_BSI.indd 43 22/7/2563 BE 18:50
43-45_Strong QC&QA_BSI.indd 43
